Hoe komt het dat slechthorenden vaker moe zijn dan anderen? Een van de oorzaken van vermoeidheid is dat problemen met het spraakverstaan zorgen dat er een groter beroep wordt gedaan op cognitieve vaardigheden zoals aandacht, werkgeheugen en taalverwerking.
Daarmee compenseer je het gehoorverlies en kun je verstaan wat er wordt gezegd. Daarmee neemt je luisterinspanning toe. Doe je dat langer? Dan leidt het tot vermoeidheid, zoals bij mij afgelopen week. In de onderstaande figuur zie je hoe dat werkt.
Bron: Van Horen Zeggen.
FUEL: model om luisterinspanning te begrijpen
De inspanning die geleverd wordt om te luisteren hangt niet alleen van cognitieve functies af. Er zijn nog meer factoren die een rol spelen. Onderzoekers brachten dit in beeld in het Framework for Understanding Effortful Listening (FUEL).
Uit: Pichora-Fuller et al. Hearing Impairment and Cognitive Energy: The Framework for Understanding Effortful Listening (FUEL). Ear and Hearing 37():p 5S-27S, July/August 2016.
Samenvatting van het FUEL-model
Het voert te ver om in deze mail dit hele model uit te leggen. Ik zal hier een aantal belangrijke dingen samenvatten.
Input-related demands
Luisteren begint bij welke audio jij binnenkrijgt en onder welke omstandigheden. De input. De onderzoekers die FUEL bedachten, onderscheiden verschillende factoren die hierbij een rol spelen:
-
Zender/bron: bijvoorbeeld of iemand een accent heeft.
-
Ontvangst: is er ruis? Welke hoorhulpmiddelen gebruik je?
-
Luisteraar/ontvanger: hoe slechthorend ben je? Hoe zijn je cognitieve vaardigheden?
-
Boodschap: ben je bekend met de woorden?
-
Context: in welke omgeving speelt het zich af? En heb je kennis over deze omgeving?
Om daar een voorbeeld bij te geven: toen ik mijn stage liep bij een website voor documentaires van de NPO, was ik onbekend met de namen van regisseurs. De akoestiek was niet goed en ik gebruikte behalve mijn hoortoestellen geen hoorhulpmiddelen. De factoren voor ontvangst en boodschap waren niet optimaal. Daardoor kostte het mij meer luisterinspanning.
Allocation policy
Vervolgens wordt door je brein bepaald hoe er met die input wordt omgegaan. Dan gaat het om:
-
Automatische aandacht. Bijvoorbeeld je eigen naam hoort.
-
Intentionele aandacht: of je iets wil verstaan. Bijvoorbeeld omdat je de instructie hebt gekregen om naar iets te luisteren.
-
Inschatting van welke capaciteit er nodig is.
Ben je moe? Dan zal je brein inschatten dat er minder capaciteit is om te luisteren, en zal het minder goed lukken. Dat geldt ook voor als je minder alert bent of ongemak ervaart. In dat geval zal je ook minder bereid zijn om te luisteren.
Attion-related responses
Vervolgens maakt FUEL de hoeveelheid luisterinspanning meetbaar, door te kijken naar de attention-related responses, zoals reactietijd, lichamelijke reacties (zoals pupilgrootte), reacties van het brein en zelfgerapporteerde inspanning.
Meer over FUEL
Wil je er alles over weten? Dan kun je (gratis!) het artikel van de onderzoekers lezen:
Wat ik hiervan leerde
Luisteren is best complex. Of je iets verstaat, hangt af van veel verschillende factoren. Dat merk je natuurlijk, maar toch is het goed om het zo in een overzicht te zien. Zo helpt het enorm als je de setting kent.
Dat begrijpt iedereen als je bij de kassa van een supermarkt staat (waar er altijd wordt gevraagd of je een bonnetje wil), maar geldt net zo goed op het werk.
Als je bijvoorbeeld een agenda hebt van een vergadering, weet je wat de context van het onderwerp is en welke termen er gebruikt worden. Dat maakt een vergadering volgen veel minder inspannend. Dat is dus een factor van context en de boodschap. En met kennis over deze factoren kan je voor allerlei situaties oplossingen bedenken.
