Ilya Kaminsky kreeg op vierjarige leeftijd de bof. De Sovjetdokter in Odessa (Oekraïne), zegt tegen zijn ouders dat het een verkoudheid is en stuurt hen weg. “Het is op de dag dat Sovjetleider Brezjnev dood gaat dat mijn moeder leerde over mijn doofheid (…)”, schrijft Kaminsky. “Mijn moeder schreeuwde naar oudere inwoners in het openbaar vervoer dat ze snel op moeten staan om haar zieke kind een stoel te geven (…). Ik hoor geen woord… Brezjnev is dood. Vreemden dragen zwarte kleren op straat. Zo begint de geschiedenis van mijn doofheid.”
Oren sluiten
Het is tekenend voor hoe de dichter Kaminsky verbinding legt tussen doofheid en de politiek. Dat komt samen in zijn boek Deaf Republic, waarin de inwoners van een dorpje besluiten om hun oren te sluiten nadat een doof jongetje wordt vermoord door het leger. De burgers leren gebaren om met elkaar te communiceren. In Deaf Republic zijn enkele gebaren als illustratie opgenomen.
Deafness passes through us like a police whistle.
~ Ilya Kaminsky, Deaf Republic
(Vertaling zoiets als: Doofheid verspreidt zich onder ons als een politiefluitje )
Poëzie in lichaamstaal
In interviews vertelt Ilya Kaminsky over zijn doofheid en hoe hij hiermee omgaat. Zo is lichaamstaal belangrijk, vertelt hij: “Ik kon [als kind in de Sovjet-Unie) zien hoe mensen om me heen tegen elkaar spraken met hun ogen zonder het zelf door te hebben.”
In een ander interview vertelt hij: “Als ik naar een evenement ga… Ik ben doof, snap je? Dus ik hoor de woorden vaak niet als iemand een gedicht voorleest, maar ik kan zien hoe ze hun taal uitdrukken, hoe poëzie hun lichaam binnenkomt als ze het voorlezen, hoe ze hun lippen bewegen, hoe ze hun handen bewegen, hoe ze het podium raken. Letterlijk: de relatie van de spreker met wat hij zegt.”
Wat als niemand zou kunnen horen?
De kracht van de stilte is een terugkerend thema in zijn poëzie. In Deaf Republic schrijft hij vanuit de horende inwoners:
Ons gehoor verslechtert niet, maar iets stils in ons staalt (vertaling Alfred Schaffer uit een interview in Parool)
In Deaf Republic onderzoekt Kaminsky, nu inwoner van de Verenigde Staten, wat er zou gebeuren als een heel land doof zou zijn? Daarover fantaseerde hij al als kind. In Poets & Writers vertelt hij: “Als een politieman een bevel schreeuwde, en niemand het zou kunnen horen? Ik hield er van om me dat voor te stellen. (…) Die kinderlijke dagdromen voelen voor mij vaak relevant in het hedendaagse Amerika. Als Trump zijn persconferenties geeft, zou het niet briljant zijn als zijn woorden landen op de dove oren van een hele natie? Wat als we simpelweg zouden weigeren de haat in zijn uitspraken te horen?”
Ilya Kaminsky, voordracht van het gedicht “We Lived Happily During the War”
Laat de stilte zijn werk doen
Deaf Republic is een prachtig boek, de moeite waard. Wat ik meeneem uit het levensverhaal van Kaminsky: dat het soms een goed moment is om stil te zijn en de lichaamstaal van de mensen om je heen te bestuderen. Dat zegt soms meer dan woorden.
Succes met je werkweek!
Stan
