Wendelina Timmerman startte in 2001 met haar bedrijf Hooridee. Daarmee biedt ze coaching en advies voor mensen met gehoorverlies. Ze werkt inmiddels met een team van twintig Hoorcoaches, in heel Nederland. Ik ben benieuwd wat een Hoorcoach kan betekenen op de werkvloer en interview haar via Microsoft Teams. Ook Hoorcoach Ellen van de Lande sluit aan.
Het gesprek begint later dan gepland, omdat de videobelsoftware niet goed werkt op mijn privélaptop. Ik krijg mijn streamer voor verbinding met mijn hoortoestel niet goed verbonden met de laptop. Ik heb net besloten om het dan maar met de laptopspeakers te doen – er is immers een schrijftolk bij – als het videobeeld van de camera ook wegvalt.
Ik heb net een stressvolle week achter de rug op mijn werk en baal van hoe het gaat. Ik verhuis naar boven en via m’n werklaptop log ik in. Dat werkt gelukkig wel goed. Ik verzucht dat ik het vervelend vind dat we door dit gedoe later starten. Wendelina: “Dat is de oefening, Stan! Dit is precies waar het om gaat.”
Loslaten blijft een uitdaging inderdaad. Ik wilde eigenlijk beginnen met de vraag: hoe is Hooridee ontstaan?
Wendelina: “Wat een vraag! Ik zal in vogelvlucht de rode draad schetsen. Ik ben geboren in een groot gezin met tien kinderen. Mijn moeder had gehoorverlies en een aantal van mijn broers en zussen ook. We leerden van mijn moeder dat we goed moesten kijken als mensen praten, zodat we konden zien wat er gezegd werd. Maar buitenshuis spraken we er niet over. We woonden in een dorp met een cultuur waarin je niet sprak over kwetsbaarheid en pijn.”
“Tot mijn 17e deed ik alles op spraakafzien en non-verbale signalen. Hoortoestellen droeg ik niet. In 1985 startte ik mijn loopbaan als fysiotherapeut, een heel communicatief beroep. Bij cliënten die op hun buik op de behandelbank liggen, kan je niet spraakafzien. Ik wist natuurlijk wel goed wat het context was en non-verbaal wist ik me lang te redden. Maar op een gegeven moment was ik op.”
“Toen kwam ik bij een lezing over gehoorverlies en de impact ervan op je energie. Ik dacht: ‘Dat is het! Dat is waarom ik zo moe ben. Een artikel van onderzoeker Sophia Kramer waarin de luisterinspanning bij gehoorverlies werd bevestigd, was voor mijn begrip en ontwikkeling cruciaal. Vanaf dat moment ben ik mijn gehoorverlies beter gaan organiseren. Ik probeerde opener te worden over wat ik nodig had. Het ontdekken van solo-apparatuur was mind blowing. Ik ging mijn gehoorverlies vaker bespreken met de mensen in het gezondheidscentrum waar ik werkte: apothekers en dokters. Die stelden vervolgens vragen: hoe kunnen we beter communiceren? Ik werd gevraagd cursussen te geven.”
“Naast fysiotherapeut werd ik haptotherapeut. In dat vak kijk je ook heel erg naar: hoe leef je? Wat zegt je lijf? In de praktijk kwamen mensen met hoortoestellen binnen, die ook rugklachten en hoofdpijn hadden. Ik zag het verband en legde dit aan hen voor. In 2001 vielen alle puzzelstukken op hun plaats en schreef ik me in bij de Kamer van Koophandel. Er was nog helemaal niets en ik ben begonnen met het aanschrijven van KNO-artsen en audiologen. Zo bouwde ik mijn bedrijf uit.”
Wat mooi! Op een gegeven moment ben je met meer Hoorcoaches gaan werken. Ellen, wat is jouw verhaal?
Ellen van de Lande: “Ik ben in 2017 gestart als Hoorcoach bij Hooridee. Ik ben al vanaf jonge leeftijd slechthorend. Pas op mijn twintigste kwamen zorgprofessionals erachter dat ik al jaren rondliep met een gehoorverlies. Ik bleek cochleaire otosclerose te hebben – een progressieve aandoening waardoor je langzaam je gehoor verliest.”
“Ik werkte bijna tien jaar als secretaresse bij een groot bouwbedrijf. Door goede hoorhulpmiddelen, zoals solo-apparatuur, kon ik vergaderingen volgen en daar notulen van maken. Maar door toenemend gehoorverlies liep ik uiteindelijk vast. Ik kreeg weinig begrip van de werkgever en onvoldoende steun vanuit de hoorzorgsector. Als ik had geweten van het bestaan van Hooridee, had ik direct contact opgenomen om mij te laten ondersteunen.”
“Tijdens mijn revalidatie, waarbij de focus lag op hoortechniek, dacht mijn werkgever dat er binnen de organisatie geen toekomst voor mij was. De impact van het verlies van mijn gehoor en het verlies van mijn werk was voor mij heel duidelijk. Ik ontdekte Hooridee en in 2017 ging ik de basisopleiding voor Hoorcoach volgen bij Wendelina.”
Wat leerde je in de basiscursus?
Ellen: “Ik leerde eerst heel veel over mijn eigen gehoorverlies en copingstrategieën – de strategieën die ik inzet om met mijn gehoorverlies om te gaan. En ik leerde mijn eigen audiogram lezen. Ook een belangrijke factor is het vinden van een gezonde energiebalans. De relatie tussen de inspanning vanwege je gehoorverlies en het herstellen daarvan. Ik leerde ook hoe ik mijn gehoorverlies zichtbaar kon maken.”
Wendelina vult aan: “Het is belangrijk dat je als Hoorcoach helder krijgt hoe je je verhoudt ten opzichte van je eigen gehoorverlies. Als je dat goed weet, dan zorg je dat jouw verhaal niet in de weg staat bij de begeleiding van een klant. Het uitgangspunt van Hooridee zijn onze vijf stappen: kennis, onderzoek, techniek, coping en communicatie. Dat is de basis voor goed leven en werken met gehoorverlies. De afgelopen twintig jaar is dat voor mij glashelder geworden.”
Ellen: “Binnen ons team van Hoorcoaches bij Hooridee is er een enorme drive, omdat wij als Hoorcoaches heel diep zijn gegaan. We zijn zelf slechthorend en hebben daarin zelf eerst een hele reis gemaakt.”
Wendelina: “Dat ontdekkingsproces is er altijd. Samen kijken we naar hoe je met jouw bootje kan roeien met de riemen die je hebt – en ook als je bootje een poosje geen riemen heeft. Elke situatie is een uitnodiging om met een open blik en een onstuitbare nieuwsgierigheid te onderzoeken. Het is zo ontzettend leuk om nieuwe dingen uit te proberen en op verkenning uit te gaan. Dat is de drijfveer van Hooridee!”
Ellen: “De samenwerking binnen Hooridee is heel waardevol. Als Hoorcoaches komen we regelmatig samen om casussen te bespreken en delen we expertise in ons eigen vakgebied. Dat kan bijvoorbeeld gaan over rouwverwerking, burn-out preventie of wetgeving. Ook testen we met elkaar nieuwe technologieën die voor onze doelgroep van belang zijn, zoals spraak-naar-tekst apps. De samenwerking maakt het werken als Hoorcoach boeiend en leerzaam. Met elkaar zetten we de Hoorcoaches op de kaart.”
Halverwege het gesprek moet Ellen van de Lande weg – zij gaat naar een bijeenkomst over toegankelijkheid (zoals vooraf aangekondigd). Ook Wendelina en ik besluiten even pauze te houden, om onze oren en ons brein rust te geven. Als ik nog weg ben, praten Wendelina en schrijftolk Lieske ondertussen even met elkaar, wat ik later terug kan lezen in de tolktekst. “Ik had niet eens door dat we al drie kwartier bezig waren”, typt de tolk. “De tijd vliegt gewoon. Jij kan zo geweldig vertellen!” Het tekent Wendelina als persoon: ze vertelt enthousiast en is geïnteresseerd in anderen. Als ik terug ben vraagt ze ook hoe het met mij is en vertel ik wat over mijn dilemma’s met hybride werken.
Wendelina: “Dit is voor mij altijd interessant. Het zijn vragen die terugkeren bij allerlei organisaties. We geven veel presentatie en workshops bij arbodiensten. De tools en inzichten voor werken met gehoorverlies verbeteren de communicatie en samenwerking. En het voorkomt extra verzuim. Het is zo waardevol hierbij te ondersteunen en op alle lagen binnen bedrijven met dit proces bezig te zijn, zodat iedereen zich met en rond gehoorverlies zich als een vis in het water voelt.”
Wendelina geeft veel trainingen aan bedrijfsartsen, managers en leidinggevenden en andere professionals, zodat ze medewerkers met gehoorverlies eerder herkennen en beter kunnen faciliteren. Voor slechthorenden zelf biedt ze naast coaching ook een aantal workshops. Zelf volgde ik in 2018 de training: ‘Fit en Relax met gehoorverlies’, waarin ik leerde om ontspannen te luisteren en mijn energie goed te verdelen. Wendelina geeft ook de workshops ‘Gehoorverlies en werk’ en ‘Horen voor 2’ (over communicatie in je relatie). Op Hooridee.nl zijn diverse e-learnings en e-books te vinden.
Wat zijn de vragen waar mensen mee komen?
“Mensen komen vaak als ze vastlopen. Met zichzelf. Of met collega’s en leidinggevenden. Er is een grens! En die grens gaat vaak over energiemanagement. De manier waarmee je met je gehoorverlies omgaat kan vaak een belangrijk energielek zijn. Als je vindt dat je het zelf moet oplossen. Of als je bang blijft dat je niet serieus genomen wordt. Naast luisterinspanning neemt ook dat breinruimte in beslag. En die heb je nodig om te communiceren.”
“Ieders proces is uniek. Maar er zijn een aantal basisingrediënten. Omdat ik zelf slechthorend ben kan ik makkelijker een spiegel voorhouden. Ik maak verbindingen tussen de situatie die iemand omschrijft en de rol die haar of zijn gehoorverlies daarin speelt. Omdat ik dat herken kan ik direct aansluiten met maatwerk expertise.”
“In het proces van omgaan met gehoorverlies zijn er iedere keer weer nieuwe fases. Of je nu tien jaar geleden slechthorend werd, of dertig jaar: er zijn altijd weer momenten die vragen om aandacht, verwerking of verdieping.”
Hoe komt het dat er altijd weer van die momenten zijn?
“Dat is voor mij het leven! Het leven komt iedere keer weer met een vraag: hoe wil je je leven inrichten, hoe luister je naar de signalen van binnenuit? Dat geldt ook voor gehoorverlies. Dat is wat ik zie. Ik sprak vanochtend een klant, waarbij de aanleiding van het gesprek was dat ze een aantal dingen niet meer kon door haar gehoorverlies. In het gesprek bleek vooral dat ze niet meer over haar grenzen wilde gaan, en dat haar gehoorverlies daarvoor een kapstok was. Durf je dan te zeggen: ‘Hé, ik pas hier niet meer’? Dat is het ontwikkelproces wat gehoorverlies iedere keer weer met zich meebrengt.”
